Afgelopen dinsdagmorgen kreeg Willibrord een telefoontje van Jutka, de vrouw van Lajos Kalanos, dat hij ’s morgens was overleden.
Ondanks een lang ziekbed was het toch een schok.
Willibrord en Lajos waren meer dan 40 jaar hele erge close vrienden.
Bijna een stalker
Nadat Lajos via een vluchtroute uit Hongarije (waar hij ruim 5 jaar lang in een dodencel heeft gezeten vanwege zijn anti-communisme ) naar de mijnen in Limburg kwam om te werken, wilde hij eigenlijk zijn werk als cameraman oppakken.
Via via kwam hij in Hilversum terecht. Hij draaide wel het een en ander, maar was met name onder de indruk geraakt van Willibrords onderwerpen die hij destijds maakte voor KRO Brandpunt.
Lajos had zijn zinnen gezet om met Willibrord te werken, dus ging hij hem bijna 'stalken'. Altijd als W. ergens was, kwam Lajos naar hem toe met de vraag hem als cameraman mee te nemen.
Als W. in een café stond, kreeg hij van Lajos een drankje aangeboden. Op een gegeven moment werd het aanhouden van Lajos beloond en gingen zij op pad naar de Hoornse gevangenis voor een of ander flutonderwerp (zoals Willibrord het noemt).
Alles stond op tape en de heren gingen in de auto terug naar Hilversum. Op een gegeven moment keek W. naar Lajos en zag grote dikke tranen over zijn wangen biggelen. Hij dacht nog, is die man zo geëmotioneerd omdat hij eindelijk met mij mocht draaien, maar niets was minder waar.
Lajos was emotioneel geraakt door een sticker op de achterruit van een auto voor hen, met de tekst : 'Weg met Den Uyl'.
Hij zei: 'dat jullie in zo’n democratie en vrij land leven, zonder dat je in de gevangenis belandt voor zoiets dergelijks.'
Communistisch regime
Lajos ging Willibrord vertellen over wat hij allemaal had meegemaakt in het communistische Hongarije, met name over zijn tijd in de dodencel, waar veel vrienden van hem vermoord waren.
Hij was vast van plan was om de wereld het onrecht te tonen door middel van zijn camera. Willibrord en hij hadden elkaar gelijk helemaal gevonden, want ook W. is een groot strijder tegen onrecht.
Intense samenwerking
Een periode van intense samenwerking van meer 15 jaar brak aan. Samen hebben de heren over de hele wereld gereisd om al het onrecht te laten zien, hongersnoden en alle brandhaarden te filmen.
Vele malen hebben zij moeten vrezen voor hun levens, maar alles werd gedaan, omdat zij samen zo’n ongelooflijke drive hadden. Iets wat je tegenwoordig nog maar zelden ziet.
Zij waren de eersten die in de martelkamers van Idi Amin filmden en een reportage maakten, met de Paus meereisden naar Argentinië, de Philippijnen, Mexico.
Reportages werden gemaakt over veel dictaturen, zoals in Argentinië 'De Dwaze Moeders' en communistische landen. In derdewereldlanden werden de hongersnoden verslagen, om daarmee geld op te halen waarvan waterpompjes gekocht konden worden, zodat de mensen daar in leven konden blijven.
Met prins Claus hebben zij 4 reportages gemaakt in ontwikkelingslanden, die door de Prins werden gepresenteerd. Ze hebben zo verschrikkelijk veel ellende gezien, dat het boek dat vorig jaar over Lajos verscheen, slechts een tipje van de ijsberg is.
Gekke situaties
Op die vele reizen die zij maakten, werd hun vriendschap steeds hechter en hechter. Ze maakten ook de gekste situaties mee.
Zo waren ze ooit in India en opgevangen in een klooster. Willibrord en Lajos gaven zich uit voor priesters uit Nederland,
omdat er geen journalisten in het communistische Calcutta mochten komen.
In het vliegtuig daarnaartoe had Lajos (die gek was op vrouwelijk schoon) een leuke stewardess ontmoet en haar telefoonnummer gevraagd. Op een gegeven zitten zij als 2 priesters van de KRO op de veranda bij de Bisschop en Lajos gaat die vrouw bellen in de kamer ernaast.
Lajos in zijn Engels met zwaar Hongaars accent: 'Yes my darling, I love you darling, we meet again,' waarop een Indiaanse Bisschop tegen Willibrord zegt: 'Ik wist dat jullie in Nederland progressief waren, maar zo progressief, daar sta ik van te kijken!'
Later gingen beiden ieder hun weg met eigen carrières, maar de innige vriendschap bleef.
Achteruitgang gezondheid
In de loop van de jaren ging de gezondheid van Lajos achteruit, mede doordat hij een longziekte had opgelopen door de 5 jaar in een dodencel. Maar hij was een sterkte man en zijn vrouw Jutka verzorgde hem zo verschrikkelijk liefdevol. Een prachtige vrouw!
Vorig jaar om deze tijd werden wij gebeld dat Lajos zijn been had gebroken. Hij was opgenomen in het Hilversumse ziekenhuis. Toen we daar gelijk ’s avonds aankwamen (wanneer W. maar even kon ging hij altijd gelijk naar Lajos als hij om een of andere reden in het ziekenhuis lag) had Lajos zo’n pijn aan zijn been.
Zijn teen was donker en wij zeiden tegen elkaar: 'Dit is niet goed hoor, lijkt wel of er wat wordt afgeknepen.' Willibrord stond al op zijn achterste benen om het hoofd van de afdeling erbij te halen, maar Lajos zei: 'Frequin, laat nou maar, laat nou maar,
ga geen stennis maken.'
Later bleek dat zijn been veel te sterk was afgebonden, waardoor uiteindelijk een half jaar later een teen moest worden geamputeerd. Omdat Lajos zo’n pijn had op zijn enkel, hield ik dagelijks mijn hand op de pijnlijke plek, wat wel verlichting gaf.
In en uit het ziekenhuis
Vanaf dat moment ging Willibrord bijna dagelijks naar Lajos. Eerst in het ziekenhuis, later thuis, weer later het verzor-gingstehuis waar hij revalideerde, toen weer thuis, weer ziekenhuis en als laatste periode gelukkig thuis.
Wanneer ik kon, ging ik mee en zat mij altijd enorm te vermaken om de humor en het gevit van deze 2 heren. Ik vond het ook een hele eer om al die verhalen, die zij samen hadden beleefd, te horen uit de eerste hand.
Wat mij wel verbaast tijdens zo’n ziekteverloop, is dat er mensen zijn die in het begin komen, maar daarna nooit of amper meer.
Nu Lajos overleden is, zie ik advertenties in de krant en artikelen, ook op de Sociale Media wordt er uitvoerig bij stilgestaan, maar allemaal namen van mensen die wij het afgelopen jaar niet of nauwelijks aan Lajos ziektebed hebben ontmoet, laat staan van gehoord hebben. 'Maar ja, zo is het nu eenmaal Gees,' zegt mijn lief en haalt zijn schouders op!
Altijd in ons hart
Het verlies grijpt ons zeer aan, maar wij verwerken dat op onze eigen manier en Jutka weet dat gelukkig als geen ander.
Straks pakken alle mensen, die nu zo hard van de toren schreeuwen, hun leven weer op, net als mijn mannetje en ik, maar wij zullen niet vergeten om regelmatig bij Jutka langs te gaan en alle mooie verhalen over Lajos opnieuw te vertellen aan elkaar, zodat hij blijft voortleven!
