In het hospice te Wilnis werd een onderzoek gehouden, met de algemene vraag: wat gebeurt er in die laatste momenten voor de dood of overgang.

Het onderzoek werd begeleid door Ineke Koedam (www.Weerschijn.nl). Dit onderzoek werd in samenwerking met Peter Fenwick (neuropsychologist) gehouden.

In Nederland resulteerde dit in een prachtig boek ‘In het licht van het sterven’ (www.ankh-hermes.nl).

Om jullie mee te nemen in de wereld van het hospice lijkt mij deze presentatie een prachtig begin om de sfeer en intensiteit te kunnen proeven.

Vrijwilligers

In het hospice, werken 160 mannen en vrouwen, 70 daarvan zijn direct betrokken bij de zorg aan het bed.
Om deze vrijwilligers betrokken en geïnformeerd te houden, houden hospices veel thema-avonden.

In hospice Wilnis was dit een keer een filmavond van de documentaire van Pim van Lommel
‘Eindeloos bewustzijn’. Bij de nazit vertelde één van de vrijwilligers het stervensproces van haar echtgenoot, meer dan 10 jaar geleden: 'haar man had dat laatste moment steeds zijn handen omhoog gestoken, alsof hij meegenomen wilde worden… ‘

Voor de vrijwilliger was dit een onbegrijpelijk,  maar toch eigenlijk ook een ervaring alsof het zo hoorde. In de dagen na het overlijden begreep zij al snel dat de reacties op haar verhaal, hierover, die van onbegrip waren,
dus vertelde niet meer. Nu… bij het zien op die film die avond van de documentaire van Pim, vertelde zij haar verhaal en was zo opgelucht dat dit gewoon kon en geaccepteerd werd.

Waarom mijn betrokkenheid bij die palliatieve zorg?

Mijn vader hoorde 30 jaar geleden dat hij maagkanker had, 63 was hij, werkte zijn leven lang hard maar vergat onderweg zeker niet te genieten! Maar opeens was dat alles over. Het leven stopte daar voor hem, hij kon zijn ziekte of eigenlijk zijn niet gezond zijn, niet accepteren.

Hij liet zich opereren, maar daarna weigerde hij elke behandeling en wachtte af! Na een klein jaar stierf hij, na 2 weken ziekenhuis, in dat ziekenhuisbed. De laatste dagen waakten wij als kinderen met mijn moeder bij hem, niet op zijn kamer maar een kamer ernaast. Zo wilde mijn moeder dat.

Daar... hebben jullie mijn verhaal te pakken, opeens ergens in de jaren 2005 werd ik dus getrokken door het hospice en die wereld! ’Blijf je verwonderen’, was zijn lijfspreuk en kijk met liefde op hem terug. ‘Er gewoon zijn’ zonder oordeel, dat is wat de vrijwilligers bij hospices kunnen maar zeker ook de verpleegkundigen.

Eén vertelde: 'Ik probeer altijd mensen in hun eigen waarde te laten. Dus wat iemand kan, wat iemand aankan en wil. Zonder te sturen of te regelen. Ik probeer er toch bij te blijven. Natuurlijk moet ik soms iets overnemen of iets doen als professional, maar ik probeer er toch meer als mens te zijn. Ja ik laat het proces bij de ander'.

Er was eens een bewoner die al heel ver weg was, maar ik ging wel steeds bij hem zitten, niet omdat ik dat zelf wilde maar gewoon omdat ik voelde dat er iets was waardoor ik daar moest blijven. Ja, dan weet ik dat ik iets doe zonder dat ik iets zie. Soms zeg ik weleens wat of ik probeer de familie erbij te betrekken.

Mensen weten soms niet wat ze moeten of raken vreselijk in paniek. Dan zeg ik bijvoorbeeld: zeg maar dat je van hem houdt of dat het goed is zo... Zodat mensen nog iets meegeven in dat laatste stukje  en niet alléen het verdriet.

Pas was er nog een dochter die zei dat ze het heel fijn vond dat ze dát nog gezegd had, dus niet alleen bij de stervende... gaat het erom dat ze dat doen... maar ook voor hen die blijven.

De vrijwilligers in dat hospice, zijn met 160-en zei ik je al... moet je voorstellen om bij ons, een bewoner te zijn en al die gezichten komen bij je voorbij, maar zo is het niet!  We zijn verschillend, maar er is een gemene deler, waardoor haast niemand dit als lastig ervaart, maar juist als verrijkend.

Aanwezig zijn

Aanwezig zijn dat is een kunst... hoe doen we dat. Dat kan met respect, empathie, initiatiefrijk, gevoel van afstand en nabijheid en afstemmen. Of met behulpzaam, invullen, bemoeien, verzorgen, overnemen. Wat is dan eigenlijk: echte aanwezigheid?

Verhaal uit ‘Het licht van het sterven’ van een vrijwilligster

Mijn broer nam afscheid van ons maar eigenlijk was het mijn moedër die tegen hem zei: 'Ga maar hoor, het is goed geweest. je hebt je best gedaan’! Na een uur of anderhalf is hij overleden, ik had sterk het gevoel dat hij dat nodig had, ook al was hij niet meer aanspreekbaar, het hielp hem los te laten. Ik ben er... dat is mijn rol!

Weer een stukje van één van de hospice vrijwilligers

Ik was bij een mevrouw; zij was waanzinnig zenuwachtig, meneer lag in bed en ze zei steeds: gaat hij nu sterven, gaat hij nu sterven! Toen zei ik: Jj, dat zou zo kunnen. Er kwam een bepaalde sfeer in die kamer. Ik werd weggeroepen en moest eigenlijk gewoon de kamer uit, maar ik deed dat niet!

Bij dat laatste stukje raakt de paniek groter en ik pakte de meneer vast én zijn vrouw, ik werd eigenlijk een schakel en meneer overleed. Heel bijzonder. Ze vroeg ‘is hij nu dood’? Ja zei ik, hij is overleden.

Het gebeurde gewoon en het was zo bijzonder, ik vergeet dat gevoel en die sfeer nooit meer!

Dus wat denken jullie: Wanneer een stervende één van zijn overleden dierbaren zegt te zien, is dat een hallucinatie of levenseindeervaring?

Uit ‘ Het licht van het sterven’  > vrijwilliger vertelde

Kijk mensen zien soms spinnetjes die je dan moet vangen, dat is dan een hallucinatie en wellicht gevolg van medicatie. Maar wanneer je een glimp meekrijgt van dat contact met die andere dimensie, zo werd door een mevrouw met dementie opeens in een helder moment gezegd: 'ik ga naar Freek, ik steek over'! Dat voelt als spiritueel en in een volkomen rust!

Dan kijk je recht in de ziel… ‘Uit het licht van het sterven’ zegt een vrijwilligster. Ook in dat laatste stukje van het leven kan het verschil liggen. Dit serieus nemen kan het verschil maken.

Nu een blik in die andere wereld, waarvan ik dus een ‘stuk’ mee wil nemen naar het ‘ leven’ buiten het hospice.

Het haalt ook het angstige van doodgaan weg, niet dat stukje ervoor, maar wetende dat het zover is, dat het goed is. Dan is het veilig, dan is er iemand die op mij wacht, ja dat vermindert angst!

De moeite waard? Ik hou jullie op de hoogte!

Geschreven door: Lyda Westerbrink